Gramática

Zaimki osobowe
lp. lm.
eu ja nós my
tu ty vós wy
ele/ela on/ona eles/elas oni/one
você wy vocês wy
o senhor / a senhora pan/pani os senhores / as senhoras państwo
Zaimki osobowe w języku portugalskim wykorzystujemy podobnie jak w języku polskim, co oznacza, że możemy je pominąć, ponieważ jesteśmy w stanie rozpoznać o jaką osobę chodzi po samej formie czasownika. És estudante?Jesteś studentem? Sou professor.Jestem profesorem. Somos estudantes.Jesteśmy studentami/studentkami. Zaimki wstawiamy, jeżeli chcemy podkreślić o jaką osobę chodzi lub też, kiedy musimy odróżnić 3. os. lp. od 3. os. lm. Tu és português?Ty jesteś Portugalczykiem? Você é médico?Pan jest lekarzem? Ela é espanhola?Ona jest Hiszpanką? Zaimka você używamy, gdy chcemy zwrócić się do kogoś w uprzejmy sposób o charakterze mniej oficjalnym. Ludzie w Portugalii często stosują ten zaimek również do starszych członków rodziny, np. do dziadków. Jeżeli chcemy być bardziej uprzejmi, sięgniemy po zwrot o senhor albo a senhora w zależności od tego, czy rozmawiamy z mężczyzną lub kobietą. Zwrot grzecznościowy do jednej osoby łączy się z formą czasownika w 3. os. lp. Jeśli chcemy zwrócić się w formie grzecznościowej do większej grupy osób, to powiemy os senhores lub też as senhoras. Você/o senhor é inglês?Jest pan Anglikiem? A senhora é portuguesa?Jest pani Portugalką? Os senhores são franceses?Jesteście państwo Francuzami? W brazylijskiej odmianie języka portugalskiego zaimka você używamy zamiast zaimka tu w formie zwrotu do 2. os. lp. Você é estudante?Jesteś studentem? De onde é você?Skąd pochodzisz? Zauważ, że zaimka vocês nie używamy w formie zwrotu grzecznościowego, jak by się mogło na pierwszy rzut oka wydawać, ale jako zwrot do większej grupy ludzi. Zastępuje on zaimek vós. Vocês são portuguesas?Wy jesteście Portugalkami? Vocês são de Portugal?Wy jesteście z Portugalii? Zaimek vós prawie w ogóle nie jest używany, jednakże możesz go usłyszeć w centralnej części Portugalii, zatem będziemy go uwzględniać w tabelkach, ale nie będziemy się go uczyć w praktyce. W związku z tym nie znajdziesz go w żadnych ćwiczeniach ani wyrażeniach. Podobnie formy czasownikowe, które odnoszą się do tego zaimka, nie są używane, dlatego też nie musisz poświęcać im uwagi.
Czasownik ser
SER (być)
eu sou nós somos
tu és vós sois
ele/ela eles/elas
você é vocês são
o/a senhor/a os/as senhores/as
Język portugalski posiada dwa czasowniki na określenie słowa być. Czasownik ser oznacza stałe własności i zjawiska, natomiast drugi czasownik - estar - określa stany przejściowe. O czasowniku estar opowiemy więcej w lekcji 2. Zob. Czasownik estar w lekcji 2. Czasownika ser używamy: *w celu identyfikacji osób Quem é? É o Paulo.Kto to jest? To jest Paulo. *w przypadku zawodów Sou dentista.Jestem dentystą. Ele é médico.On jest lekarzem. *w przypadku narodowości Elas são checas/eslovacas/polacas/húngaras/romenas.One są Czeszkami/Słowaczkami/Polkami/Węgierkami/Rumunkami. Ele é alemão.On jest Niemcem. *w przypadku stałych własności Ela é bonita.Ona jest piękna. Ele é simpático.On jest sympatyczny. Portugal é um país bonito.Portugalia to piękny kraj. *w celu określenia stałego położenia Lisboa é em Portugal.Lizbona jest w Portugalii. Madrid é em Espanha.Madryt jest w Hiszpanii.
Czasownik zwrotny chamar-se Czasownik zwrotny chamar-se oznacza nazywać się. Jeżeli zaimki zwrotne me, te, se, nos oraz praktycznie w ogóle nieużywany vos występują po czasowniku, to łączą się z nim za pomocą łącznika.
CHAMAR-SE (nazywać się)
chamo-me nazywam się chamamo-nos nazywamy się
chamas-te nazywasz się chamais-vos nazywacie się
chama-se nazywa się chamam-se nazywają się
Chamo-me Pedro.Nazywam się Pedro. Chama-se Teresa.Nazywa się Teresa. Chamam-se Pedro e Teresa.Nazywają się Pedro i Teresa. Jeśli zdanie jest zdaniem przeczącym lub przed czasownikiem znajduje się zaimek pytający, zaimek zwrotny umieszczamy przed czasownikiem.
não me chamo nie nazywam się não nos chamamos nie nazywamy się
não te chamas nie nazywasz się não vos chamais nie nazywacie się
não se chama nie nazywa się não se chamam nie nazywają się
Como te chamas?Jak się nazywasz? Como se chama?Jak się nazywa? Como se chamam?Jak się nazywają? Não se chama Pedro.Nie nazywa się Pedro. Não me chamo Teresa.Nie nazywam się Teresa.
Rodzajniki Rodzajnik występuje przed rzeczownikiem i zgadza się z jego liczbą i rodzajem. Wyróżniamy rodzajnik określony oraz nieokreślony. Rodzajnik określony Rodzajnika określonego używamy w połączeniu z rzeczownikami, o których była mowa poprzednio.
lp. lm.
rodzaj męski o os
rodzaj żeński a as
O estudante é simpático.Student jest sympatyczny. A estudante é bonita.Studentka jest piękna. Os professores são portugueses.Profesorowie są Portugalczykami. As professoras são boas.Profesorki są dobre. W języku portugalskim rodzajnik określony wstawiamy też przed nazwami własnymi. o Pedro; a Teresa Również nazwy państw łączą się z rodzajnikiem określonym. a Inglaterra; a Alemanha Hiszpania, Francja i Włochy zazwyczaj występują bez rodzajnika. Espanha; França; Itália Także Portugalia oraz jej dawne kolonie z reguły nie mają rodzajnika. Portugal; Angola; Moçambique; Cabo Verde; São Tomé e Príncipe Ale: a Guiné; o Brasil Rodzajnik określony łączy się również z nazwami miast, które mają w języku portugalskim jakieś ogólne znaczenie, np. o Porto, ponieważ to słowo napisane z małym p oznacza port, podobnie jak np. o Rio de Janeiro, co w dosłownym przekładzie tłumaczymy jako rzeka styczniowa: rio - rzeka, janeiro - styczeń. o Porto; o Rio de Janeiro Rodzajnik nieokreślony Rodzajnika nieokreślonego używamy w połączeniu z rzeczownikami, które po raz pierwszy pojawiają się w wypowiedzi.
lp. lm.
rodzaj męski um uns
rodzaj żeński uma umas
É uma casa portuguesa.To jest portugalski dom. Ale: A casa é muito bonita.Ten dom jest bardzo piękny. O Paulo é um estudante italiano.Paulo jest włoskim studentem. Ale: O estudante é muito simpático.Ten student jest bardzo sympatyczny. Rodzajnika nie używamy *w połączeniu z zaimkiem wskazującym lub z liczebnikiem: esta casaten dom dois livrosdwie książki *przed nazwami narodowości oraz zawodów: Ela é portuguesa.Ona je Portugalką. É professora.Jest profesorką. Ale jeśli mówimy o konkretnym człowieku, to wtedy dodajemy rodzajnik. Ela é a professora de Lisboa.Ona jest tą profesorką z Lizbony. Ele é o médico de Madrid.On jest tym lekarzem z Madrytu.
Rodzaj żeński rzeczowników i przymiotników Język portugalski wyróżnia rodzaj męski oraz żeński. Rodzaj nijaki istnieje tylko w przypadku zaimków. Rzeczowniki oraz przymiotniki zakończone na o zazwyczaj są rodzaju męskiego. Rodzaj żeński tworzymy, zamieniając końcówkę o na a. o amigo - a amiga o médico - a médica bonito - bonita simpático - simpática Jeśli kończą się na końcówkę e lub ista to są zarówno rodzaju męskiego i żeńskiego, czyli są tzw. dwurodzajowe. o estudante - a estudante o dentista - a dentista triste - triste contente - contente Jeżeli kończą się na końcówkę ão, odcinamy samogłoskę o. o alemão - a alemã Jeśli kończą się na spółgłoskę, to w rodzaju żeńskim mają tę samą formę. Zmieniamy ją tylko wtedy, jeśli jest to nazwa narodowości lub zawód. Zwróć uwagę, że przy tworzeniu formy żeńskiej znika znak diakrytyczny nad samogłoską e w słowach português, francês oraz inglês. jovem - jovem o espanhol - a espanhola o português - a portuguesa o francês - a francesa o inglês - a inglesa o professor - a professora
Liczba mnoga rzeczowników i przymiotników Liczbę mnogą tworzymy na dwa sposoby. Jeśli dany wyraz kończy się na samogłoskę, dodajemy s o amigo italiano - os amigos italianos a casa bonita - as casas bonitas o checo/eslovaco/polaco/húngaro/romeno - os checos/eslovacos/polacos/húngaros/romenos o/a estudante simpático - os/as estudantes simpáticos/as Jeśli dany wyraz kończy się na spółgłoskę, dodajemy es o professor - os professores o país - os países o português - os portugueses o francês - os franceses Podobnie jak w przypadku tworzenia form rodzaju żeńskiego, przy tworzeniu liczby mnogiej również znika znak diakrytyczny nad samogłoską e w słowach português, francês oraz inglês. Wyjątkiem są słowa zakończone na l, m oraz samogłoski nosowe, które będziemy omawiać później. Ze słów poznanych do tej pory możemy podać przykłady tworzenia liczby mnogiej od rzeczowników espanhol oraz alemão. o espanhol - os espanhóis o alemão - os alemães
Pozycja przymiotnika Przymiotnik występuje w zdaniu po rzeczowniku i zgadza się z jego liczbą i rodzajem. um professor simpáticosympatyczny profesor uma amiga francesafrancuska koleżanka, francuska przyjaciółka Przed rzeczownikiem występują przymiotniki bom oraz boa. bom professordobry profesor bom estudantedobry student boa tardedzień dobry Niektóre przymiotniki mogą zmieniać swoje znaczenie, w zależności od tego, czy znajdują się przed lub po rzeczowniku. uma casa grandewielki dom um grande homemwspaniały człowiek