Gramática

Pretérito perfeito simples Czas przeszły dokonany - pretérito perfeito simples, w skrócie p. p. s. tworzymy poprzez dodanie odpowiednich końcówek osobowych do tematu czasownika, który uzyskujemy po odcięciu końcówki bezokolicznika -ar, -er lub -ir.
-ar -er -ir
falar comer abrir
eu falei comi abri
tu falaste comeste abriste
ele/ela/vocêfalou comeu abriu
o senhor/a senhora
nós falámos comemos abrimos
vós falastes comestes abristes
eles/elas/vocês
as senhoras falaram comeram abriram
os senhores
Zauważ, że w 1. os. lm. czasowników II i III koniugacji forma czasownika w p. p. s. jest taka sama jak w czasie teraźniejszym. comemosjedliśmy, jemy abrimosotworzyliśmy, otwieramy Ontem comemos um peixe.Wczoraj jedliśmy ryby. Normalmente comemos um peixe.Przeważnie jemy rybę. Forma czasownika I koniugacji różni się w 1. os. lm. od formy czasu teraźniejszego jedynie akcentem oznaczonym graficznie, ale zgodnie z nowymi zasadami ortografii języka portugalskiego można ją zapisać również bez akcentu. falámosmówiliśmy falamosmówimy, mówiliśmy Czas przeszły dokonany wyraża czynność zakończoną w przeszłości, która nie ma skutków w teraźniejszości. Często występuje z określeniami czasu takimi jak ontem (wczoraj), na semana passada (w zeszłym tygodniu), no ano passado (w zeszłym roku), na sexta-feira (w piątek), itp. Ontem falei com o Pedro.Wczoraj rozmawiałem z Pedro. Na semana passada abriram um novo bar.W zeszłym tygodniu otworzyli nowy bar. Passou um ano em Portugal.Spędził rok w Portugalii. Na quarta-feira jantámos fora.W środę jedliśmy kolację na mieście. Istnieje sporo czasowników nieregularnych. Zauważ, że czasowniki ser oraz ir mają te same formy. Znaczenie możemy odróżnić jedynie z kontekstu. Poniżej podajemy przykłady czasowników, które poznaliśmy do tej pory:
ser fui , foste , foi , fomos , fostes , foram
ir fui , foste , foi , fomos , fostes , foram
estar estive , estiveste , esteve , estivemos , estivestes , estiveram
ter tive , tiveste , teve , tivemos , tivestes , tiveram
fazer fiz , fizeste , fez , fizemos , fizestes , fizeram
trazer trouxe , trouxeste , trouxeste , trouxemos , trouxestes , trouxeram
dar dei , deste , deu , demos , destes , deram
ver vi , viste , viu , vimos , vistes , viram
vir vim , vieste , veio , viemos , viestes , vieram
poder pude , pudeste , pôde , pudemos , pudestes , puderam
haver houve
Niektóre czasowniki nieregularne w czasie teraźniejszym są regularne w p. p. s. Na przykład czasownik ouvir albo pedir.
ouvir ouvi , ouviste , ouviu , ouvimos , ouvistes , ouviram
pedir pedi , pediste , pediu , pedimos , pedistes , pediram
Zob. Czasownik pedir w lekcji 11. Przy niektórych czasownikach dochodzi do zmian ortograficznych w celu zachowania wymowy. Już o tym wspominaliśmy w rozdziale o trybie rozkazującym. Wszystkie te zmiany w p. p. s. dotyczą wyłącznie 1. os. lp. Zob. Tryb rozkazujący w lekcji 9. !!U sloves, která končí na car se souhláska c mění na q a přidává se samohláska u, aby se ve výslovnosti zachovalo k.
ficar fiquei zostałem
praticar pratiquei ćwiczyłem
marcar marquei zaznaczyłem
Fiquei em casa.Zostałem w domu. Marquei uma consulta.Umówiłem się na spotkanie. Do czasowników zakończonych na gar dodajemy samogłoskę u, aby zachować wymowę g.
desligar desliguei wyłączyłem
jogar joguei grałem
chegar cheguei przyszedłem
Desliguei o telemóvel.Wyłączyłem komórkę. Cheguei às sete.Przyszedłem o siódmej. W czasownikach zakończonych na çar spółgłoska ç zmienia się na c.
começar comecei zacząłem
almoçar almocei jadłem obiad
Comecei a estudar português.Zacząłem studiować język portugalski. Almocei mais cedo.Jadłem obiad wcześniej.
Czasownik ouvir Czasownik ouvir znaczy słyszeć i w 1. os. lp. w czasie teraźniejszym ma formę nieregularną.
OUVIR (słyszeć)
eu oiço/ouço nós ouvimos
tu ouves vós ouvis
ele/ela eles/elas
você ouve vocês ouvem
o/a senhor/a os/as senhores/as
W 1. os. lp. przybiera on formy oiço oraz ouço. Między tymi formami nie ma żadnej różnicy i obie są używane tak samo często. Oiço música todos os dias.Słucham muzyki każdy dzień. Não te ouço.Nie słyszę cię. Costumo ouvir uma rádio portuguesa.Słucham radia portugalskiego. W p. p. s. czasownik ten odmienia się regularnie. Não ouvi nada.Nic nie słyszałem. Ouviram alguma coisa?Słyszeliście coś? Já ouviste esta canção?Słyszałeś już tę piosenkę?

Rzeczownik radio może być rodzaju żeńskiego i męskiego. W rodzaju żeńskim oznacza stację, której słuchamy, natomiast w rodzaju męskim znaczy radio jako przedmiot. Zatem Comprei um rádio. - Kupiłem sobie radio., ale Costumo ouvir uma rádio portuguesa. - Słucham radia portugalskiego.

Czasownik subir Czasownik nieregularny subir ma kilka możliwych tłumaczeń, ale generalnie wyraża ruch w górę. W naszym dialogu oznacza wyjechać na górę albo wyjść gdzieś na górę pieszo. W 2. oraz 3. os. lp. i w 3. os. lm. samogłoska u zmienia się na o.
SUBIR (wyjechać)
eu subo nós subimos
tu sobes vós subis
ele/ela eles/elas
você sobe vocês sobem
o/a senhor/a os/as senhores/as
W p. p. s. czasownik subir odmieniamy regularnie jak czasowniki III koniugacji.
subir subi , subiste , subiu , subimos , subistes , subiram
Subimos até ao miradouro.Wyszliśmy aż na punkt widokowy. Subiram a pé.Wyszli pieszo.
Liczba mnoga słów zakończonych na “-l” Słowa zakończone na -al, -el, -ol i -ul tworzą liczbę mnogą w sposób inny niż ten, który poznaliśmy do tej pory. Po odcięciu spółgłoski -l, dodajemy -is. Poniżej podajemy kilka przykładów: animal - animais qual - quais canal - canais imperial - imperiais natural - naturais tradicional - tradicionais azul - azuis Zwróć uwagę na słowa zakończone na -el. Jeżeli słowo kończy się na -el oraz akcent nie pada na na przedostatnią sylabę, w liczbie mnogiej zaznaczymy akcent na ostatniej sylabie. Jeśli jednak akcent pada na przedostatnią sylabę, to wtedy tam zostaje i tego nie zmieniamy. pastel - pastéis hotel - hotéis telemóvel - telemóveis W słowach zakończonych na -il liczbę mnogą tworzymy na dwa sposoby. Jeśli akcent pada w słowie na ostatniej sylabie, odcinamy końcówkę -l i dodajemy -s. Jeżeli akcent pada na przedostatnią sylabę, odcinamy -il i dodajemy -eis. perfil - perfis difícil - difíceis útil - úteis
Todo, toda, todos, todas Przymiotnik todo oznacza cały. Zgadza się z rodzajem oraz liczbą rzeczownika, ale zachowuje się trochę inaczej niż inne przymiotniki. Umieszczamy go przed rzeczownikiem wraz z rodzajnikiem określonym. todo o aeroportocałe lotnisko toda a costacałe wybrzeże Jednakże w liczbie mnogiej przymiotnik ten kompletnie zmienia znaczenie i wówczas tłumaczymy go jako każdy lub wszystkie, w zależności od kontekstu. todos os aeroportoswszystkie lotniska todas as praiaswszystkie plaże Uwaga! Pamiętaj o różnicy: todos os diaskażdy dzień, wszystkie dni todo o diacały dzień todas as semanaskażdy tydzień, wszystkie tygodnie toda a semanacały tydzień