Gramática

Czasowniki zwrotne Bezokolicznik czasownika zwrotnego łączy się za pomocą łącznika z zaimkiem se. Czasownik chamar-se, czyli nazywać się poznaliśmy w lekcji 1. Poniżej podajemy kolejne przykłady czasowników zwrotnych: casar-sewyjść za mąż, ożenić się levantar-sewstać lavar-semyć się deitar-seiść spać sentar-seusiąść Czasownik zwrotny odmieniamy zgodnie z daną grupą koniugacyjną, do którego następnie przyłączamy formę zaimka zwrotnego se. Czasownik zwrotny nie jest taki sam we wszystkich osobach. W 1. os. lm. końcowe -s wypada ze względów fonetycznych.
LAVAR-SE (myć się)
eu lavo-me nós lavamo-nos
tu lavas-te vós lavais-vos
ele/ela eles/elas
você lava-se vocês lavam-se
o/a senhor/a os/as senhores/as
Zaimek zwrotny występuje zazwyczaj po czasowniku. Casam-se em Portugal.Biorą ślub w Portugalii. Levanto-me às sete.Wstaję o siódmej. Lava-se e depois toma o pequeno-almoço.Umyje się, a potem je śniadanie. Deitam-se muito tarde.Idą spać bardzo późno. Sentamo-nos aqui.Usiądziemy tutaj. Zaimek znajduje się przed czasownikiem: *w zdaniach przeczących: Não me levanto cedo.Nie wstaję wcześnie. Nunca me deito tarde.Nigdy nie chodzę późno spać. Não nos levantamos tarde.!!Nevstáváme pozdě. Não te casas aqui?Nie żenisz się tutaj? *w zdaniu podrzędnym po spójnikach que, quando, como i onde: Não sei como se chama.Nie wiem, jak się nazywa. Não sabe onde se senta.Nie wie, gdzie usiąść. Não sei quando se casam.Nie wiem, kiedy biorą ślub. *po zaimkach pytających o que i quem oraz przysłówkach pytających onde i quando: Onde me sento?Gdzie mam usiąść? Quem se senta aqui?Kto tutaj usiądzie? Quando te deitas?Kiedy idziesz spać? *po przysłówkach i zaimkach já, também, sempre, logo, assim, ainda, todos, tudo, aqui, só itp. Já me vou deitar.Położę się już. Também te casas?Też wychodzisz za mąż? Sempre se senta aqui.Zawsze usiądzie tutaj. Jeśli bezokolicznik czasownika zwrotnego jest częścią konstrukcji czasownikowej, to zaimek zgadza się w osobie i w liczbie z czasownikiem głównym. Costumo levantar-me cedo.Zazwyczaj wcześnie wstaję. Costumas levantar-te cedo?Zwykle wstajesz wcześnie? W konstrukcji opisowej ter + de zaimek możemy umieścić zarówno przed, jak i po czasowniku w bezokoliczniku. Temos de deitar-nos cedo.Musimy iść spać wcześnie. Temos de nos deitar cedo.Musimy iść spać wcześnie.
Czasownik sair Czasownik sair poznaliśmy już w lekcji 3 w znaczeniu wyjść na miasto, iść na drinka. W tej lekcji pojawia się on w pierwotnym znaczeniu i oznacza wyjść.
SAIR (wyjść)
eu saio nós saímos
tu sais vós saís
ele/ela eles/elas
você sai vocês saem
o/a senhor/a os/as senhores/as
Zauważ, że w 1. oraz 2. os. lm. zaznaczony jest akcent. Saímos do trabalho às seis.Wychodzimy z pracy o szóstej. Hoje saio mais cedo.Dzisiaj wyjdę wcześniej. Vamos sair?Wyjdziemy na miasto? Ele não gosta de sair.On nie lubi wychodzić na miasto.
Czasownik ir
IR (iść, jechać)
eu vou nós vamos
tu vais vós vais
ele/ela eles/elas
você vai vocês vão
o/a senhor/a os/as senhores/as
!!Sloveso ir znamená jít i jet. Vamos à praia.Jdeme/Jedeme na pláž. Vai às compras.Jde/Jede na nákup. Czasownik ir najczęściej łączymy z przyimkiem a. Vou ao dentista.Idę do dentysty. Vais ao teatro?Idziesz do teatru? W konstrukcji do domu ten przysłówek miejsca łączy się z przyimkiem a albo para. Jeżeli idziemy do domu i już tam zostaniemy, użyjemy przyimka para, ale jeśli tylko wstąpimy do domu, to wykorzystamy przyimek a. Estou cansada. Vou para casa.Jestem zmęczona. Idę do domu. Vou a casa, vou jantar e depois vamos sair.Pójdę do domu, zjem kolację i później wyjdziemy na miasto. Przyimek para jest powszechnie wykorzystywany w sytuacji, kiedy chce się zaznaczyć cel. Vou para Portugal.Jadę do Portugalii. Vais para o Brasil?Jedziesz do Brazylii? W konstrukcji jechać jakimś środkiem transportu używamy przyimka de. Vou de autocarro, de comboio, de avião, de carro ...Lecę/Jadę autobusem, pociągiem, samolotem, autem ... Ale wyrażenie iść pieszo na język portugalski tłumaczymy jako ir a pé. Costumo ir a pé à universidade.Na uniwersytet zazwyczaj chodzę pieszo. Formę zwrotną tego czasownika, czyli ir-se przeważnie wykorzystujemy w konstrukcji ir-se embora - wyjść, odejść. Ostatnio coraz częściej używana jest także jego forma niezwrotna, czyli wyrażenie ir embora. Vou embora. Vou-me embora.Wychodzę. Vais embora? Vais-te embora?Wychodzisz? W przypadku wariantu zwrotnego, zwróć uwagę na pozycję zaimka zwrotnego w zdaniu. Já te vais embora?Już wychodzisz? Tenho de me ir embora.Muszę iść.
Konstrukcja IR + bezokolicznik Konstrukcji tej używamy nie tylko w celu wyrażenia najbliższej przyszłości. Zastępuje nam ona także czas przyszły. Amanhã não vou ter aulas.Jutro nie będę mieć zajęć. Vais estudar à tarde?Będziesz uczyć się po południu? !!Se slovesem ir se blízká budoucnost nemůže vytvořit, protože nemůžeme použít dvakrát za sebou sloveso ir. Vamos ao cinema na sexta?Pójdziemy w piątek do kina? Vamos a pé.Pójdziemy pieszo. Vou ao teatro na quarta.Do teatru pójdę w środę. W celu wyrażenia czasu przyszłego możemy wykorzystać formy czasu teraźniejszego, tak jak w języku polskim. Amanhã não tenho aulas.Jutro nie mam zajęć. Jutro nie będę mieć zajęć. Jeżeli częścią konstrukcji jest czasownik zwrotny, to forma zaimka zwrotnego se zawsze jest zgodna z podmiotem i zapisujemy ją po odmienionym czasowniku ir lub po bezokoliczniku czasownika głównego. Vamos deitar-nos cedo.Pójdziemy wcześnie spać. Vou-me sentar aqui.Usiądę tutaj.
Przyimek a + rodzajnik określony Jak już wspomnieliśmy w lekcji 2, niektóre przyimki obowiązkowo tworzą formy ściągnięte z rodzajnikiem określonym. Przyimek a, który możemy przetłumaczyć jako do lub na, w konstrukcji z rodzajnikiem określonym tworzy następujące formy:
przyimek a
a + o(s) ao(s)
a + a(s) à(s)
Vais à praia?!!Jdeš na pláž? Costumamos ir aos bares da praia.!!Chodíváme do plážových barů.
Czasownik precisar Czasownik precisar oznacza potrzebować. Jest to czasownik regularny, odmieniamy go jak czasowniki I koniugacji. Należy jednak pamiętać, że łączy się z przyimkiem de. Preciso de me levantar cedo.Potrzebuję wstać wcześnie. Não precisa do carro.Nie potrzebuje auta. De que precisas?Co potrzebujesz?