Gramática

Czasownik dizer Czasownik dizer znaczy powiedzieć. Odmienia się nieregularnie zarówno w czasie teraźniejszym, jak i w czasie przeszłym dokonanym (p. p. s.)
DIZER (powiedzieć)
eu digo nós dizemos
tu dizes vós dizeis
ele/ela eles/elas
você diz vocês dizem
o/a senhor/a os/as senhores/as
Digo-te a verdade.Powiem ci prawdę. O que dizes?Co powiesz? Jego formy w p. p. s. wyglądają następująco:
dizer disse , disseste , disse , dissemos , dissestes , disseram
Disse-te isso ontem.Powiedziałem ci to wczoraj. O que disseste?Co powiedziałeś?
Czasownik ler Czasownik ler znaczy czytać. Przybiera formy nieregularne w czasie teraźniejszym oraz w czasie przeszłym dokonanym (p. p. s.)
LER číst
eu leio nós lemos
tu lês vós ledes
ele/ela eles/elas
você lê vocês leem
o/a senhor/a os/as senhores/as
Leem muito.Sporo czytają. O que é que lês?Co czytasz? O meu avô lê um jornal todos os dias.Mój dziadek codziennie czyta gazetę. Eu leio uma revista de moda.Ja czytam czasopismo o modzie. O que estás a ler?Co (właśnie teraz) czytasz? Forma tego czasownika w 3. os. lm., jeszcze przed zmianą zasad ortografii, zapisywana była ze znakiem diakrytycznym - lêem. Dzisiaj ten znak pomijamy, ale w wielu sytuacjach możemy natrafić na starą formę zapisu. Leem um livro interessante.Czytają ciekawą książkę. Jego formy w p. p. s. wyglądają następująco:
ler li , leste , leu , lemos , lestes, leram
Ontem li o guia do Porto.Wczoraj czytałem przewodnik po Porto. Já o lemos.Już to czytaliśmy. Já leste este livro?Czytałeś już tę książkę?
Czasownik conseguir Czasownik conseguir tłumaczymy jako zdołać, dowieść czegoś, osiągnąć coś lub zdążyć. Zawsze zależy to od kontekstu. W czasie teraźniejszym odmienia się nieregularnie w 1. os.
CONSEGUIR zvládnout
eu consigo nós conseguimos
tu consegues vós conseguis
ele/ela eles/elas
você consegue vocês conseguem
o/a senhor/a os/as senhores/as
Não consigo ouvir.Nie słyszę. Consegues chegar a tempo?Zdążysz przyjść na czas? W p. p. s. odmieniamy go regularnie:
conseguir consegui , conseguiste , conseguiu , conseguimos , conseguistes , conseguiram
Não consegui apanhar o autocarro.Nie zdążyłem na autobus. Não conseguimos ver tudo.Nie zdążyliśmy zobaczyć wszystkiego. Não consegui acabar o trabalho.Nie zdołałem dokończyć tej pracy.
Czasownik servir Czasownik servir oznacza serwować albo służyć jako coś do czegoś, ale przy tym drugim znaczeniu łączymy go z przyimkiem para. Jego forma zwrotna servir-se znaczy obsłużyć się, ale możemy jej także użyć przy stole w znaczeniu częstować się. W 1. os. lp. e zmienia się na i, podobnie jak w czasowniku conseguir.
SERVIR (sloužit)
eu sirvo nós servimos
tu serves vós servis
ele/ela eles/elas
você serve vocês servem
o/a senhor/a os/as senhores/as
Serve-te.Częstuj się. Para o que é que isto serve?Do czego to służy? Serve para ouvir música.To służy do słuchania muzyki. Não serve para nada.To do niczego nie służy. Posso servir a sopa?Mogę podać zupę? Serve-se frio.Serwuje się na zimno. W p. p. s. odmieniamy go regularnie:
servir servi , serviste , serviu , servimos , servistes , serviram
Como prato principal, serviram o bacalhau.Jako danie główne podawali dorsza. Não serviu para nada.To do niczego nie służy.
Czasownik pôr Czasownik pôr znaczy położyć albo dać coś gdzieś. Odmienia się nieregularnie zarówno w czasie teraźniejszym, jak i w czasie przeszłym dokonanym (p. p. s.).
PÔR (położyć)
eu ponho nós pomos
tu pões vós pondes
ele/ela eles/elas
você põe vocês põem
o/a senhor/a os/as senhores/as
Ponho aqui o livro.Położę tutaj tę książkę. Jego formy w p. p. s. są nieregularne i wyglądają następująco:
pôr pus , puseste , pôs , pusemos , pusestes , puseram
Pus o azeite na mesa.Na stół położyłem olej oliwkowy. Onde é que puseste as cebolas?Gdzie dałeś cebule? Często stosujemy go także w wyrażeniu pôr a mesa, która oznacza nakryć do stołu. Já puseste a mesa?Nakryłeś już do stołu? Vou pôr a mesa e podemos jantar.Nakryję do stołu i możemy jeść kolację. Ale: nie należy mylić przyimka por z czasownikiem pôr.
Zaimki osobowe po przyimkach Zaimki osobowe po przyimkach tworzą szczególne formy:
eu mim
tu ti
você si, você
ele a ele
ela de ela
nós por nós
vós para vós
vocês sem vocês
eles eles
elas elas
Não quero ir lá sem ti.Nie chcę tam iść bez ciebie. É para mim?To dla mnie? Sim, é para ti.Tak, to jest dla ciebie. W formie zwrotu grzecznościowego do jednej osoby pana/pani możemy wykorzystać zaimek você albo si. É para si. É para você.To dla pana/pani.
Zaimki wskazujące esse, essa Zaimki wskazujące zgadzają się z rzeczownikiem pod względem liczby i rodzaju, co udowodniliśmy na przykładzie zaimków este, esta. Zob. Zaimki wskazujące este, esta w lekcji 2.
lp. lm.
esse ten esses ti
essa ta essas ty
Zaimki wskazujące este oraz esta, wraz z ich wariantami w liczbie mnogiej, wykorzystujemy w celu wskazania osób i przedmiotów przestrzennie bliższych nadawcy. Zaimków wskazujących esse i essa używamy przy wskazywaniu osób i przedmiotów znajdujących się blisko osoby, z którą rozmawiamy. Ogólnie możemy powiedzieć, że zaimek względny este i jego warianty łączymy z przysłówkiem aqui - tutaj lub cá - tu, natomiast esse łączymy z przysłówkiem aí - tam. Este livro aqui é meu.Ta książka jest moja. Esse livro aí é teu.Tamta książka jest twoja. Esta sobremesa aqui é boa.Ten deser jest dobry. Essa sobremesa aí é boa.Tamten deser jest dobry. Powyższe zaimki wskazujące posiadają także rodzaj nijaki, czyli isto - to oraz isso - tamto. Po raz kolejny isto używamy w odniesieniu do nadawcy, a isso w odniesieniu do adresata tekstu. W sytuacji opisanej poniżej nadawca pyta się o rzecz, znajdującą się u jego rozmówcy, dlatego też rozmówca odpowiada mu, wykorzystując zaimek isto, ponieważ ta rzecz znajduje się u niego. O que é isso aí?Co to jest? Isto aqui é um guia.To jest przewodnik.
Zaimki wskazujące aquele, aquela
lp. lm.
aquele tamten aqueles tamci
aquela tamta aquelas tamte
Quem é aquela pessoa?Kim jest tamten człowiek? Como é aquele hotel?Jaki jest tamten hotel? Aquelas raparigas são estrangeiras?Tamte dziewczyny są cudzoziemkami? Aqueles rapazes são portugueses?Tamci chłopcy są Portugalczykami? Zaimków tych używamy, kiedy mówimy o osobach lub rzeczach odległych zarówno od nadawcy, jak i adresata. W poniższej sytuacji nadawca najpierw wspomina wino, znajdujące się w pobliżu osoby, z którą rozmawia. W drugim zdaniu mówi jednak o winie, które jest od nich obu oddalone. Łączymy to z przysłówkiem ali - tam. Esse vinho é caro. Aquele é mais barato.To wino jest drogie. Tamto jest tańsze. Po raz kolejny istnieje także forma dla rodzaju nijakiego aquilo - tamto. O que é aquilo ali?A to co to jest? Aquilo ali é um livro.Tam to jest książka.
Zaimki wskazujące + przyimki de oraz em Zaimki wskazujące esse i aquele, podobnie jak este, łączą się z przyimkami de oraz em i tworzą w ten sposób szczególne formy ściągnięte.
de+esse desse de+esses desses
de de+essa dessa de+essas dessas
Zob. Zaimek wskazujący este po przyimkach de i em w lekcji 9. Gosto muito desse livro.Bardzo podoba mi się ta książka. O bar fica no fim dessa rua.Bar znajduje się na końcu tej ulicy.
de+aquele daquele de+aqueles daqueles
de de+aquela daquela de+aquelas daquelas
Não gosto daquelas pessoas.Nie lubię tych ludzi. Lembras-te daquele homem?Pamiętasz tego mężczyznę?
em+esse nesse em+esses nesses
em em+essa nessa em+essas nessas
Moras nessa casa?Mieszkasz w tym domu? Há algum bar nesse bairro?Jest w tej dzielnicy jakiś bar?
em+aquele naquele em+aqueles naqueles
em em+aquela naquela em+aquelas naquelas
Estudas naquela universidade?Studiujesz na tamtym uniwersytecie? Trabalha naquele edifício.Pracuje w tamtym budynku.
Zaimek nenhum
lp. lm.
nenhum nenhuns
nenhuma nenhumas
Zaimek nenhum oznacza żaden i jego formę rodzaju żeńskiego tworzymy podobnie jak w przypadku słowa algum, czyli poprzez dodanie końcówki -a. W liczbie mnogiej końcówka -m zmienia się na -ns, zatem nenhuns, a w rodzaju żeńskim nenhumas. nenhum livrożadna książka nenhuns jornaisżadne gazety nenhuma revistażadne czasopismo nenhumas praiasżadne plaże