Grammatikk

Czas przeszło-teraźniejszy Czas przeszło-teraźniejszy tworzymy za pomocą formy teraźniejszej czasownika ha - har i imiesłowu przeszłego czasownika, np. har snakket. Imiesłów przeszły W tworzeniu imiesłowu przeszłego czasownika, ważne jest, jaką końcówkę przyjmuje on w czasie przeszłym. Od tego zależy forma imiesowu przeszłego.
końcówka bezokolicznik czas przeszły imiesłów
-ET/-A danse danset/dansa danset/dansa
-TE besøke besøkte besøkt
-DE lage lagde lagd
-DDE bo bodde bodd
Czasowniki, które w czasie przeszłym kończą się na -te, -de i -dde, w imiesłowie przeszłym tracą końcowe -e. Natomiast czasowniki z końcówką -et/-a nie zmieniają swojej formy w imiesłowie. Imiesłowów przeszłych czasowników nieregularnych trzeba nauczyć się na pamięć. Niektóre imiesłowy przeszłe czasowników nieregularnych już znasz. Kolejne znajdują się w słowniczku pod koniec każdej lekcji. Podstawowe informacje o czasie przeszłym powtórzysz w lekcji 7. Zastosowanie a)Czas przeszło-teraźniejszy służy do wyrażania czynności przeszłej, która nie jest dokładnie określona w czasie. Ważne jest, że czynność się odbyła, a nie kiedy się odbyła. Jeg har lest Hamlet.Czytałem Hamleta. Vi har sett henne.Widzieliśmy ją. Han har spist.(Już) jadł. Celem wypowiedzi jest wskazanie na nasze doświadczenie. Czas nie odgrywa tu żadnej roli. b)Czasu tego używa się też do opisu czynności, która rozpoczęła się w przeszłości, ale trwa nadal. W tym wypadku pojawia się określenie czasu, za pomocą którego wyrażamy jak długo trwa dana czynność. Jeg har jobbet i Norge siden 2017.Pracuję w Norwegii od 2017 roku. Vi har ventet her i to timer.Czekamy tu dwie godziny. Jeg har ikke sett ham på lenge.Dawno go nie widziałam. Podczas gdy w czasie przeszłym określenie czasu wskazuje na zakończenie czynności, to w przypadku czasu przeszło-teraźniejszego wskazuje tylko na jej początek - nie koniec, ponieważ czynność się jeszcze nie zakończyła. Z tego powodu czas przeszło-teraźniejszy pojawia się wraz z określeniami czasu typu dzisiaj, w tym miesiącu, tego lata itd. Porównaj: I dag har jeg gjort mye.Dzisiaj wykonałem dużo pracy. dzień jeszcze się nie skończył I går gjorde jeg mye.Wczoraj wykonałem dużo pracy. czynność zakończona Har du vært på ferie i år?Byłeś w tym roku na urlopie? aktualny rok Var du på ferie i fjor?Byłeś w ubiegłym roku na urlopie? czynność zakończona c)W połączeniu z przysłówkami akkurat i nettopp, które wyrażają, że właśnie coś się stało. De har nettopp kommet.Właśnie przyszli. Jeg har akkurat truffet ham.Właśnie go spotkałam. Hun har nettopp gått på skolen.Właśnie wyszła do szkoły. Przyimki Czas przeszło-teraźniejszy często łączy się z następującymi przyimkami: SIDEN używamy go do wyrażenia od kiedy, od jakiego czasu trwa dana czynność. Jeg har vært i Norge siden 2015.Jestem w Norwegii od 2015 roku. Vi har ikke sett hverandre siden mandag.Nie widzieliśmy się od poniedziałku. I wyraża, jak długo, przez jaki czas czynność trwa. Jeg har vært i Norge i ti år.Jestem w Norwegii dziesięć lat. Han har ventet i 15 minutter allerede.Czeka już 15 minut. PÅ używa się w tym samym znaczeniu co i, ale tylko w zdaniach przeczących. Jeg har ikke vært i Norge på ti år.W Norwegii nie byłem dziesięć lat. Hun har ikke snakket med henne på to måneder.Nie rozmawiała z nią dwa miesiące. Przysłówki Czas przeszło-teraźniejszy często łączy się też z następującymi przysłówkami:
akkurat właśnie (teraz) nettopp właśnie (teraz)
allerede już ikke ennå jeszcze nie
alltid zawsze aldri nigdy
noensinne kiedykolwiek nylig niedawno
Jeg har allerede spist middag.Już jadłem kolację. Jeg har alltid vært glad i deg.Zawsze cię lubiłem. Det er den beste maten jeg noensinne har spist.To jest najlepsze jedzenie, jakie kiedykolwiek jadłem. Jeg har ikke vært i Norge ennå.Jeszcze nie byłem w Norwegii. Jeg har aldri sett ham.Nigdy go nie widziałem. Jeg har nylig sett en interessant film.Niedawno widziałem ciekawy film. W przykładowych zdaniach zwróć uwagę, że przysłówek umieszczamy między czasownikiem ha a imiesłowem przeszłym. W połączeniu ikke ennå, ennå stawiamy dopiero na końcu zdania. Krótkie odpowiedzi Krótkie odpowiedzi na pytania w czasie przeszło-teraźniejszym tworzymy w sposób, który poznaliśmy w poprzednich lekcjach. Zobacz też Krótkie odpowiedzi i Krótkie odpowiedzi w czasie przeszłym. Jedyna różnica polega na tym, że w krótkich odpowiedziach zawsze używamy czasownika ha.
pytanie odpowiedź twierdząca odpowiedź przecząca
Har du snakket med Lars? Ja, det har jeg. Nei, det har jeg ikke.
Har han sett henne? Ja, det har han. Nei, det har han ikke.
Har de nettopp kommet? Ja, det har de. Nei, det har de ikke.