Grammatikk

Imiesłowy Od czasowników w języków norweskim możemy utworzyć dwa typy imiesłowów: teraźniejszy (np. syngende, sovende) i przeszły (np. brukket, skrevet). Z imiesłowem przeszłym spotkaliśmy się już w poprzednich lekcjach, konkretnie w tworzeniu czasu przeszło-teraźniejszego. Imiesłów przeszły może jednak - podobnie jak imiesłów teraźniejszy - zachowywać się tak jak przymiotnik.
po norwesku po polsku
imiesłów teraźniejszy et syngende barn śpiewające dziecko
imiesłów przeszły ei skrevet bok napisana książka
Możesz zauważyć, że imiesłowy mają nie tylko różne formy, ale i znaczenie. Imiesłów teraźniejszy ma znaczenie czynne (et syngende barn - śpiwające dziecko, dziecko, które śpiewa), natomiast imiesłów przeszły ma znaczenie bierne, pasywne (ei skrevet bok - napisana książka, książka, którą ktoś napisał). Poniżej wyjaśniamy jak i kiedy używamy imiesłowów w funkcji przymiotników.
Imiesłów teraźniejszy Imiesłów teraźniejszy tworzymy przez dodanie końcówki -(e)nde do czasownika. Końcowka -nde jest typowa dla czasowników zakończonych na -e, końcówka -ende dla wszystkich pozostałych.
czasownik imiesłów cz. teraźniejszego
løpe løpende
sitte sittende
synge syngende
bo boende
gå gående
Imiesłów teraźniejszy występuje w funkcji przymiotnika i przysłówka. Jest łatwy do zapamiętania, ponieważ jest nieodmienny (ma taką samą formę). fallende priserspadające ceny begynnende influensazaczynająca się grypa snakkende dyrmówiące zwierzę W języku norweskim imiesłowy czynne często można spotkać w następujących wyrażeniach: BLI + imiesłów teraźniejszy Za pomocą tej konstrukcji wyrażamy, że stan nadal trwa (lub trwał). Najczęściej w formie imiesłowu występują czasowniki, wyrażające pozycję ciała - stå stać, ligge leżeć, sitte siedzieć i czasownik bo mieszkać. Bare bli sittende!Tylko siedź! De ble boende der i to år.Mieszkaliśmy tam dwa lata. Hun ble stående der helt alene.Stała tam zupełnie sama. przez dłuższy czas KOMME + imiesłów teraźniejszy Jest to typowa konstrukcja, za pomocą której precyzujemy, w jaki sposób ktoś przyszedł. Często w konstrukcji tej pojawiają się czasowniki ruchu - gå iść, kjøre jeździć, sykle jeździć na rowerze, løpe biec itd. Hun kom syklende.Przyjechała na rowerze. Lise kom løpende mot meg.Lise przybiegła do mnie. Aleks kom gående mot meg.Aleks przyszedł do mnie.
Imiesłów przeszły Z imiesłowem przeszłym spotkaliśmy się przy tworzeniu czasu przeszło-teraźniejszego. Czas przeszło-teraźniejszy omawialiśmy w lekcji 11. Poniżej przedstawiamy funkcjonowanie imiesłowu jako przymiotnika. Oznacza to, że przyjmuje różne formy w zależności od liczby i formy (określoność/nieokreśloność). Odmiana W pozycji po czasowniku (zwykle po være i bli) imiesłów przeszły jest nieodmienny. Beinet er brukket.Noga jest złamana. Boka er godt skrevet.Książka jest dobrze napisana. Jakken er brukt.Kurtka już była noszona. Imiesłów podlega odmianie, jeśli znajduje się przed rzeczownikiem. Przy odmianie kierujemy się następującymi zasadami: a)IMIESŁOWY ZAKOŃCZONE NA -T i -D Imiesłowy tego typu mają najprostszą odmianę. W liczbie mnogiej i formie określonej dodajemy do nich -e.
rodzaj męski i żeńskirodzaj nijaki lm. + forma określona
brukt brukt brukte
kjøpt kjøpt kjøpte
besøkt besøkt besøkte
kjøpte billetterkupione bilety brukt bilużywany samochód ofte besøkte stederczęsto odwiedzane miejsca b)IMIESŁOWY CZASOWNIKÓW NIEREGULARNYCH ZAKOŃCZONE NA -ET Ten typ imiesłowu w liczbie mnogiej i formie określonej przyjmuje albo końcówkę -ede, albo -ete. Wybór jest dowolny, ale w języku mówionym częściej spotkamy się z końcówką -ede.
rodzaj męski i żeńskirodzaj nijaki lm. + forma określona
skadet skadet skadete/skadede
lukket lukket lukkete/lukkede
elsket elsket elskete/elskede
et skadet dyrzranione zwierzę min elskede vennmój ukochany chłopak lukkede vinduerzamknięte okna c)IMIESŁOWY CZASOWNIKÓW NIEREGULARNYCH ZAKOŃCZONE NA -ET Ten typ imiesłowu w trakcie odmiany w liczbie mnogiej i formie określonej traci końcówkę -et. Przyjmuje końcówkę -ne. Jeśli przed końcówką jest podwojona spółgłoska, ulega ona uproszczeniu.
rodzaj męski i żeńskirodzaj nijaki lm. + forma określona
brukket brukket brukne
skrevet skrevet skrevne
den brukne armenzłamana ręka ei godt skrevet bokdobrze napisana książka

Należy pamiętać, że za formę określoną uznaje się też pozycję przymiotnika po dopełniaczu saksońskim, zaimku posesywnym czy liczebniku.