wymowa

1Wymowa W języku norweskim nie istnieje oficjalny standard wymowy. Powodem takiego stanu rzeczy jest istnienie nie tylko dwóch wariantów języka narodowego (lub jego formy pisanej), bokmålu i nynorsku, ale też dużej liczby dialektów (sami Norwegowie ironicznie mówią, że w Norwegii istnieje pięć milionów dialektów). Najbliżej do statusu zkodyfikowanej wymowy ma tzw. standard østnorsk (standardowy wschodni język norweski), który stosuje się w mediach czy teatrach. Z tego względu opisują ją poniższe zasady fonetyczne. Wymowa norweskiego alfabetu
a ɑː i iː q kʉː y ʏː
b beː j jeː r ær z set
c seː k koː s es æ æː
d deː l el t teː ø øː
e eː m em u ʉː å oː
f ef n en v veː
g geː o uː w dobəltveː
h hoː p peː x eks
Norweski alfabet zaczyna się od litery A, a kończy na literze Å. Dlatego wyrażenie od A do Z w języku norweskim brzmi fra A til Å. Litery c, q, w, x i z występują tylko w wyrazach zapożyczonych.
1.1Samogłoski W języku norweskim samogłoski mogą być krótkie lub długie (w transkrypcji oznaczamy je dwukropkiem). Samogłoskę zwykle wymawia się długo, jeśli następuje po niej tylko jedna spółgłoska lub nie następuje żadna spółgłoska, np. tid tiːd, bli bliː. Jeśli następują dwie lub więcej spółgłosek, samogłoskę wymawia się krótko, np. komme komːe, norsk noʂk.
tid tiːd komme komːe
bli bliː norsk noʂk
W języku norweskim występuje 9 samogłosek zapisywanych za pomocą liter a, e, i, o, u, y, æ, ø oraz å. a Są one dużo bardziej tylne i ciemnie niż polskie. ha hɑː; dag dɑːg; mat mɑːt e Krótkie e jakościowo przypomina polskie. Długie e jest bardziej zamknięte, jakby w połowie drogi do i. W końcówkach -el, -en i er może ulegać redukcji do słabego e ə fest fest; leve leːve; teater teɑːtər i Krótkie i bardzo przypomina polskie, długie i jest nieco bardziej zamknięte. finne finːe; si siː; tid tiːd o Typowa wymowa litery o to uˌ uː. Jeśli samogłoska jest krótka, często pojawia się wymowa o. Wymowa oː nie jest często, ale można się z nią spotkać. hos hus; pose puːse; koste koste; sove soːve u Wymawia się z zaokrąglonymi wargami tak samo jak niemieckie ü. putte pʉtːe; hus hʉːs; tusen tʉːsən y Głoska bardzo podobna do poprzedniej, różnica jest trudna do uchwycenia przez Polaków. Jest to głoska bardzo przednia i zamknięta, tak samo jak i i wymaga zaokrąglenia ust. sykle sʏkle; by bʏː; syk syːk æ Wymawia się ją tak, jakbyśmy chcieli powiedzieć a, ale zamiast tego mówimy e. verst væʂt; være væːre; nær næːr ø Głoska przypominająca niemieckie ö. høst høst; øre øːre; før føːr å Wymowa jest niemal taka sama jak polskiego o. åtte otːe; år oːr; få foː
1.2Dwugłoski W norweskich wyrazach często występują dwugłoski zapisywane jako ei, øy i au. ei Szerokie i przechodzące w i. hei hæi øy Trudna do wymówienia dwugłoska, która zaczyna się od wymówienia głoski ø, potem wymowa się zamyka i przesuwa bardziej do przodu w stronę ʏ. Usta przez cały czas są mocno zaokrąglone. høyre høʏre au Dźwięk wyjściowy to szerokie e, następnie wymowa się zamyka i nieznacznie przechodzi do tyłu w stronę ʉ, usta w drugiej części są mocno zaokrąglone. august æʉgʉst
1.3Spółgłoski Większość spółgłosek, poza wyjątkami, wymawia się tak jak polskie. p, t, k Jeśli stoją na początku sylaby (przede wszystkim akcentowanej), wymawiamy je z przydechem (aspiracją). på poː; tak tɑːk; kam kam r Wymawia się tak samo jak polskie, ale w niektórych dialektach pojawia się r francuskie. Między tymi wariantami nie ma żadnej różnicy znaczeniowej. Przednie r to tzw. rulle-r, a francuskie skarre-r. riktig rikti; lærer læːrer; Norge norge
1.4Grupy głoskowe egn regne ræinə; tegn tæin gj, gi, gy W innych połączeniach wymawia się g. gjøre jøːre; gift jift; gyldig jʏldi -ig W tym sufiksie g w ogóle się nie wymawia. vanlig vɑːnli; billig bilːi; mulig mʉːli hv, hj Jeśli hv lub hj stoi na początku wyrazu, h w ogóle się w nich nie wymawia. hva vɑ; hjemme jemːe ki, ky, kj Specyficzna głoska, która przypomina dźwięk między polskimi głoskami j i ch. W niektórych regionach jednak zaczyna zanikać i wielu Norwegów zastępuje ją głoską ʃ. kino çiːnu/ʃiːnu; kyst çʏst/ʃʏst; kjøre çøːre/ʃøːre ld, nd W połączeniu ld i nd, d często się nie wymawia. skyld ʃʏl; land lɑn mm, tt, itp. Podwojone spółgłoski czytamy jak długie, tak jakbyśmy chcieli wymówić obie, ale nie oddzielamy ich, tylko nieco wydłużamy. komme komːe; sette setːe; snakke snɑkːe ng Tę grupę wymawiamy jako tzw. nosowe n, podobnie jak w angielskim sufiksie -ing lub w polskim słowie bank. konge koŋe; ting tiŋ; lenge leŋe rd, rl, rn, rt r jest osłabione, koniuszek języka jest podniesiony do góry. hvordan vuɖɑn; dårlig doːɭi; gjerne jæːɳe; kort koʈ rs r jakby zanika, koniuszek języka podnosimy do podniebienia i wymawiamy sz. norsk noʂk; først føʂt; kurs kʉːʂ sj, ski, sky, skøy, skj Wymawiamy jak sz podobne do polskiego. W połączeniach innych niż wymienione wymawiamy sk. sjelden ʃeldən; ski ʃiː; overskyet oːvəʂʏːet; skøyte ʃøʏte; kanskje kɑnʃe sl W niektórych dialektach (zwłaszcza na wschodzie kraju) grupę tę wymawiamy jako ʃl, ale gdzie indziej zniekształcenie to nie zachodzi. Oslo uʃlu/uslu; sliten ʃliːtən/sliːtən; Slovakia ʃluvɑːkiɑ/sluvɑːkiɑ
2Spółgłoska z retrofleksją Z przeglądu wymowy wynika, że głoska r w grupach rd, rl, rn, rs i rt ulega osłabieniu i wraz z d, l, n, s lub t tworzy jeden dźwięk. W tym wypadku mówimy o tzw. spółgłosce z retrofleksją. Ten typ wymowy stosuje się w ramach jednego zamkniętego wyrazu (np. bort buʈ), ale pojawia się też na granicy słów (np. Hva heter du? vɑ heːtəɖʉ).
3Akcent W języku norweskim akcent zwykle pada na pierwszą sylabę. Wyjatek stanowią wyrazy zapożyczone, np. stasjon stɑˈʃuːn, telefon teleˈfuːn czy betale beˈtɑːle (niemiecki prefiks be-). Sylaby akcentowane są długie, nieakcentowane krótkie. Akcent w transkrypcji oznaczamy symbolem '.
4Tonem W języku norweskim, jako jednym z niewielu języków europejskich, poszczególnym wyrazom przyporządkowana jest konkretna melodia, tzw. tonem, norweski jest więc językiem tonalnym (ten rys w naszych warunkach można określić jako rzadki, ponieważ języki tonalne są rozpowszechnione zwłaszcza w rejonach Afryki subsaharyjskiej i południowo-wschodniej Azji). Właśnie obecność tonemów nadaje językowi norweskiego charakterystycznej śpiewności i melodyjności. Wyróżnia się tonem 1 i tonem 2. a)Tonem 1 Realizuje się jako intonacja wznosząca, która rozpoczyna się na sylabie akcentowanej wyrazu. Ta intonacja występuje we wszystkich wyrazach jednosylabowych (hus, for, med). b)Tonem 2 Ton najpierw jest wyższy niż zwykle, potem gwałtowanie opada, a następnie znów się wnosi. Tę intonację mogą mieć tylko wyrazy co najmniej dwusylabowe (hete, bare, like). Na początku nauki tonami nie musisz się przejmować, ich nieznajomość nie utrudni Ci komunikacji. Wszystko jest kwestią praktyki i osłuchania. W niniejszej publikacji tonemów graficznie nie oznaczamy, ponieważ użycie i charakter intonacji słownej różni się w zależności od regionu, w niektórych dialektach nie występuje ona w ogóle.