Leksjon 9 – Familie

Odmiana przymiotników Forma przymiotnika zależy od rodzaju, liczby i określoności rzeczownika, które określa. Wyróżniamy formę określoną i nieokreśloną. W tabelce podajemy, które końcówki są typowe dla poszczególnych form. Poniżej przedstawiamy ich zastosowanie.

forma	rodzaj męski/żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
nieokreślona	-	-t	-e
określona	-e	-e	-e

Forma nieokreślona Ważną rolę w tworzeniu formy nieokreślonej odgrywa rodzaj i liczba rzeczownika. W połączeniu z rodzajem męskim i żeńskim przymiotnik zachowuje swoją formę podstawową. Jeśli przymiotnik określa rzeczownik rodzaju nijakiego, przyjmuje końcówkę -t. W liczbie mnogiej typowa jest końcówka -e.

forma	rodzaj męski/żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
nieokreślona	god	godt got	gode guːe

Zastosowanie: a)PRZED RZECZOWNIKIEM W FORMIE NIEOKREŚLONEJ (w przydawce)

rodzaj	forma przymiotnika	przekład
męski	en god bil	dobry samochód
żeński	ei god bok	dobra książka
nijaki	et godt menneske	dobry człowiek
liczba mnoga	gode filmer	dobre filmy

Zwróć uwagę, że w tym wypadku przed przymiotnikiem należy użyć rodzajnika (np. en god bil). b)PO CZASOWNIKU (w orzeczniku) Pomocą może być dla nas fakt, że przymiotnik w orzeczniku często następuje po czasowniku være być i stoi na końcu zdania.

rodzaj	forma przymiotnika	przekład
męski	Bilen er god.	(Ten) samochód jest dobry.
żeński	Boka er god.	(Ta) książka jest dobra.
nijaki	Mennesket er godt.	(Ten) człowiek jest dobry.
liczba mnoga	Filmene er gode.	(Te) filmy są dobre.

Forma określona W formie określonej nie można się pomylić. Przymiotnik we wszystkich rodzajach i obu liczbach przyjmuje końcówkę -e.

forma	rodzaj męski/żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
forma określona	gode	gode	gode

Zastosowanie: a)PRZED RZECZOWNIKIEM W FORMIE OKREŚLONEJ (w przydawce)

rodzaj	forma przymiotnika	przekład
męski	den gode bilen	(ten) dobry samochód
żeński	den gode boka	(ta) dobra książka
nijaki	det gode mennesket	(ten) dobry człowiek
liczba mnoga	de gode filmene	(te) dobre filmy

Przed przymiotnikami należy użyć rodzajnika rzeczownika, w tym wypadku określonego (np. det gode mennesket). b)PO DOPEŁNIACZU SAKSOŃSKIM Hamsuns berømte bøker Elins nye sykkel Bjørns tykke katt c)Z ZAIMKAMI POSESYWNYMI Zaimek posesywny (dzierżawczy) może stać przed rzeczownikiem (min bil) lub po nim (bilen min). Z tego powodu istnieją dwie możliwości połączenia przymiotnika i zaimka posesywnego. W obu wypadkach przymiotnik przyjmuje formę określoną. Jeśli zaimek posesywny stoi przed rzeczownikiem, przymiotnik umieszczamy między nimi. Jeg liker min nye bil.Lubię swój nowy samochód. Han ser hans store hus.Widzi jego duży dom. Jest to niemal taka sama konstrukcja jak w przypadku dopełniacza saksońskiego. Różnica polega na tym, że nazwa własna została zastąpiona przez zaimek posesywny. Formy rzeczownika i przymiotnika zostają takie same. Jeśli zaimek posesywny stoi po rzeczowniku, konstrukcję tworzymy następująco: Jeg liker den nye bilen min.Lubię swój nowy samochód. Han ser det store huset hans.Widzi jego duży dom. Na początku konstrukcji stoi rodzajnik określony, który zgadza się z rodzajem rzeczownika, tj. den dla rodzaju męskiego i żeńskiego, det dla rodzaju nijakiego i de dla liczby mnogiej. Po nim następuje przymiotnik w formie określonej, rzeczownik i na końcu zaimek posesywny. d)PO LICZEBNIKACH fem nye biler sju tykke katter to koselige rom Wyjątki a)Przymiotniki zakończone na -ig, -sk i t czy d nie przyjmują końcówki -t w rodzaju nijakim. Pozostałe formy są regularne.

r. męski/ żeński	r. nijaki	liczba mnoga	forma określona	przekład
hyggelig	hyggelig	hyggelige	hyggelige	przyjemny
norsk	norsk	norske	norske	norweski
kort	kort	korte	korte	krótki
glad	glad	glade	glade	szczęśliwy

b)Przymiotniki, które kończą się na długą samogłoskę - na odwrót - w rodzaju nijakim przyjmują podwójne -tt.

r. męski/ żeński	r. nijaki	liczba mnoga	forma określona	przekład
ny	nytt	nye	nye	nowy
fri	fritt	frie	frie	wolny

c)Szczególną grupę tworzą przymiotniki zakończone na -e, które są nieodmienne.

r. męski/ żeński	r. nijaki	liczba mnoga	forma określona	przekład
større	større	større	større	większt
irriterende	irriterende	irriterende	irriterende	irytujący

d)Jeśli przymiotnik kończy się na podwójną spółgłoskę, np. -kk, -ll czy -nn, po przyjęciu końcówki -t w rodzaju nijakim ta podwojona końcówka ulega uproszczeniu.

r. męski/ żeński	r. nijaki	liczba mnoga	forma określona	przekład
tykk	tykt	tykke	tykke	gruby
snill	snilt	snille	snille	miły
grønn	grønt	grønne	grønne	zielony

e)W przymiotnikach, które kończą się na -el, -er i -en, w liczbie mnogiej i formie określonej zachodzi redukcja -e. Równocześnie podwojona spółgłoska ulega uproszczeniu.

r. męski/ żeński	r. nijaki	liczba mnoga	forma określona	przekład
sliten	slitent	slitne	slitne	zmęczony
gammel	gammelt	gamle	gamle	stary
vakker	vakkert	vakre	vakre	piękny

f)Końcowe -m, przed którym stoi krótka samogłoska, po dodaniu końcówki -e ulega podwojeniu.

r. męski/ żeński	r. nijaki	liczba mnoga	forma określona	przekład
morsom	morsomt	morsomme	morsomme	zabawny

Na pierwszy rzut oka trudno rozeznać się w morzu wyjątków. Z czasem stosowanie poprawnych form zacznie Ci przychodzić automatycznie. Przymiotniki annen i liten Szczególne formy mają przymiotniki annen inny i liten mały, które zmieniają się w zależności od osoby gramatycznej i określoności. Forma nieokreślona

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
ANNEN	en annen bil	ei anna bok	et annet bord	andre biler
LITEN	en liten bil	ei lita bok	et lite bord	små biler

Forma określona

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	liczba mnoga
ANNEN	den andre bilen	den andre boka	det andre bordet	de andre bilene
LITEN	den lille bilen	den lille boka	det lille bordet	de små bilene