Grammatikk

Czasowniki modalne Czasowniki modalne wyrażają powinność, konieczność, zdolność, możliwość, nakaz, zakaz itd.
bezokolicznik czas teraźniejszy przekład przeczenie przekład
kunne kan kɑn móc du kan ikke nie możesz
ville vil vil chcieć du vil ikke nie chcesz
måtte må moː musieć du må ikke nie wolno ci
skulle skal skɑl mieć (obowiązek) du skal ikke nie masz (obowiązku)
burde bør bøːr powinieneś du bør ikke nie powinieneś
Charakterystyka a)W odmianie czasowników modalnych nie stosuje się żadnych szczególnych zasad. W czasie teraźniejszym nie dodajemy do nich końcówki -r, ale mają dość nieregularne formy. b)Czasowniki modalne zawsze występują w zdaniu w połączeniu z innym czasownikiem. Czasownik ten jest w bezokoliczniku i nie poprzedza go partykuła å. Jeg kan komme i morgen.Jutro mogę przyjść. De vil bo i Norge.Chcą mieszkać w Norwegii. Han må skynde seg.Musi się pospieszyć. Du skal gjøre det i morgen!Masz to zrobić jutro! masz obowiązek Vi bør hjelpe dem.Powinniśmy im pomóc. Jeśli po czasowniku modalnym następuje czasownik wyrażający ruch, np. gå, reise, możemy go pominąć. Jeg må (gå) hjem.Muszę iść do domu. De vil (reise) til Europa.Chcą podróżować do Europy. c)Jeśli tworzymy przeczenie, partykułę ikke stawiamy zaraz po czasowniku modalnym. Jeg kan ikke komme i morgen.Jutro nie mogę przyjść. De vil ikke bo i Norge.Nie chcą mieszkać w Norwegii. Han må ikke skynde seg.Nie wolno mu się spieszyć. Uwaga na zmianę znaczenia! Wyrażenie må ikke tłumaczymy na polski jako nie wolno ci, a nie nie musisz. Nie musisz wyrażamy za pomocą czasownikóws trenge i behøve. Du må ikke gjøre det.Nie wolno ci tego zrobić. Du trenger ikke å gjøre det.Nie musisz tego zrobić. Du behøver ikke å gjøre det.Nie musisz tego zrobić. Dla współczesnego mówionego języka norweskiego typowe jest użycie wyrażenia må ikke nie tylko w znaczeniu nie wolno ci, ale również nie musisz. Często tylko kontekst umożliwia nam określenie, o które znaczenie chodzi.
Krótkie odpowiedzi Krótkie odpowiedzi są bardziej stosowne zamiast samego ja, nei i są w języku norweskim powszechne. Odpowiadając, zawsze musimy pamiętać o tym, jaki czasownik wystąpił w pytaniu. Jeśli pytanie zaczyna się od czasownika głównego (snakke, bo, komme itd.), to w krótkiej odpowiedzi zastępujemy go czasownikiem gjøre.
pytanie odpowiedź twierdząca odpowiedź przecząca
Snakker du norsk? Ja, det gjør jeg. Nei, det gjør jeg ikke.
Bor han i Oslo? Ja, det gjør han. Nei, det gjør han ikke.
Kommer dere fra Norge? Ja, det gjør vi. Nei, det gjør vi ikke.
Jeśli odpowiadamy na pytanie, które zaczyna się od czasowników ha, være lub czasowników modalnych, użyjemy ich również w krótkich odpowiedziach:
pytanie odpowiedź twierdząca odpowiedź przecząca
Har du det bra? Ja, det har jeg. Nei, det har jeg ikke.
Er hun norsk? Ja, det er hun. Nei, det er hun ikke.
Vil de studere norsk? Ja, det vil de. Nei, det vil de ikke.
Uwaga na krótkie odpowiedzi, które zaczynają się od czasownika måtte! Zwróć uwagę na różnicę: Må jeg gjøre det?Muszę to zrobić? Ja, det må du.Tak, musisz. Nei, det må du ikke.Nie, nie wolno ci. Nei, det behøver/trenger du ikke.Nie, nie musisz. Warto zauważyć, że krótkie odpowiedzi zawsze podajemy z zaimkiem det.
Tryb rozkazujący Tryb rozkazujący (po norwesku imperativ) ma szerokie zastosowanie. Służy nie tylko do wyrażania apeli, nakazów i rozkazów, ale również próśb i rad. Występuje też w instrukcjach, przepisach, na znakach itd. Tworzy się go stosunkowo prosto. W większości przypadków od czasownika odcinamy końcowe -e. snakke → Snakk!Mów!/Mówcie! svinge → Sving!Skręć!/Skręćcie! være → Vær!Bądź!/Bądźcie! Wyjątki a)Wyżej opisana zasada nie odnosi się do czasowników jednosylabowych. le → Le!Śmiej się!/Śmiejcie się! se → Se!Popatrz!/Popatrzcie! b)Osobną grupę stanowią czasowniki zakończone na -mme. W trybie rozkazującym tracą nie tylko -e, ale też jedno m. komme → Kom!Przyjdź!/Przyjdźcie! c)Podobnie zachowuje się też czasownik spørre. W trybie rozkazującym traci końcowe -re. spørre → Spør!Pytaj się!/Pytajcie się! d)Jeśli czasownik kończy się na inną samogłoskę niż -e, nic nie odcinamy. Forma bezokolicznika takiego czasownika pokrywa się z formą trybu rozkazującego. gå → Gå!Idź!/Idźcie! Przeczenie Zakaz tworzymy dodając partykułę przeczącą ikke do formy twierdzącej. Ikke można umieścić zarówno przed czasownikiem, jaki i po nim, ale w języku mówionym używa się wyłącznie pierwszego sposobu. snakke → Ikke snakk!Nie mów!/Nie mówcie! lese → Ikke les!Nie czytaj!/Nie czytajcie! gjøre → Ikke gjør det!Nie rób tego! / Nie róbcie tego! Jak widać na przykładach, w języku norweskim forma trybu rozkazującego w 2. os. liczby pojedynczej (du) i 2. os. liczby mnogiej (dere) jest taka sama. Jedynie na podstawie kontekstu możemy stwierdzić, o którą formę chodzi.